Jak wybrać lornetkę?

Decyzja zapadła, czas kupić lornetkę. Wchodzisz do ulubionego sklepu i co widzisz? Sporo lornetek, jedne duże inne małe, z powłoką gumową lub z powlekanymi soczewkami, a wszystkie oznaczone innym zestawem cyferek: 8×22, 10×50, 8×40 lub 7×35. Co to wszystko oznacza? Jak wybrać lornetkę?

Dobry sprzęt oznacza radość ze swoich obserwacji, zły to tylko frustracja i niezadowolenie. Wystarczy jednak odrobinę zapoznać się z zasadami działania lornetek, aby zaoszczędzić pieniądze i kupić to, co najlepiej będzie nam odpowiadać.

Powiększenie

Im większe tym lepsze, niestety to nie zawsze prawda. Lornetki wyróżnia pewien zestaw liczb, np. 8×40, 7×35, 12×60 itd. Pierwsza liczba oznacza moc powiększenia, czyli ile razy bliżej zobaczymy swój obiekt obserwacji. Przy 8×40 będziemy widzieć 8 razy bliżej, przy 7×35, 7 razy bliżej. Jeżeli powiększenie lornetki wynosi 8, a obiekt, który obserwujemy znajduje się 80 metrów od nas, będziemy mogli widzieć go tak jakby był w odległości 10 metrów. Tak, więc naturalny wydaje się wybór największego powiększenia jak 12 lub 14. Nic bardziej mylnego, więc najlepiej jak wybrać lornetkę?

Większość obserwatorów ptaków używa powiększenia 7, 8 lub 10. Chcąc używać lornetki powyżej 10 powinno się już pomyśleć o jakimś statywie.

Dlaczego lepiej nie używać lornetki o największym powiększeniu?

  1. Im większe powiększenie tym mniejsze pole widzenia, co sprawia, że trudniej namierzyć obiekt obserwacji, jak np. latające lub siedzące na drzewie ptaki.
  2. Im większe powiększenie tym trudniej utrzymać lornetkę w stałej pozycji bez drgania.
  3. Im większe powiększenie tym obraz traci na jasności. Jasny obraz jest bardzo ważny w ciemnym lesie, o zmierzchu czy o świcie.

Średnica obiektywu

Obiektyw to miejsce, przez które światło wpada do lornetki. Jego średnica w milimetrach opisana jest przez drugą liczbę w zestawie cyfr. Przykładowo lornetka 7×35 posiada obiektyw o średnicy 35 milimetrów, czyli jest to średnica przedniego otworu lornetki. Dlaczego nie sięgnąć po jak największy obiektyw? Obiektywy powyżej 50 są duże i ciężkie. Są dobre, gdy prowadzisz obserwacje z tarasu, ale niewygodne, gdy zwisają na szyi przez cały dzień. Najlepszy wybór to takie pomiędzy 35, a 50.

Kompaktowe lornetki mogą mieć średnicę między 20, a 25 lub mniejszą. Niestety nie jest ona pełnowymiarowa. Nie warto wybierać wersji kompaktowej, jeżeli ma to być nasza jedyna lornetka. Najlepszą, taką do obserwacji ptaków będzie lornetka około 8×40.

Źrenica wyjściowa

Źrenica wyjściowa (ang. exit pupil) to średnica plamki światła padająca na oko obserwatora po przejściu przez system optyczny lornetki. Parametr ten można w dużym przybliżeniu obliczyć dzieląc średnicę obiektywu przez powiększenie lornetki. Przykładowo dla lornetki 8×40, gdzie średnica obiektywu to 40mm, a powiększenie 8, źrenica wyjściowa będzie wynosić ok. 5mm, ponieważ 40 / 8 = 5. Dla ogólnego przeznaczenia, jak obserwacja ptaków, źrenica wyjściowa o wielkości 4mm powinna w zupełności wystarczyć. Jeżeli używasz lornetki w zaciemnionym lesie, o zmierzchu, o świcie lub w ruchu, np. na łodzi, wybierz 5mm lub więcej.

Jak wybrać lornetkę dla okularników?

Odstęp źrenicy wyjściowej (ang. eye relief) to szczególnie ważny parametr dla ludzi noszących okulary. Określa on odległość oka od lornetki, w jakiej wciąż widzimy obraz pełnego pola widzenia. Im większy odstęp, tym mniejsza konieczność dociskania lornetki do oczu, a co za tym idzie lepszy komfort widzenia i mniejsze zmęczenie oczu. Niektóre lornetki posiadają specjalne nakładki umożliwiające regulację odstępu od oczu i świetnie nadają się zarówno dla osób noszących jak i nienoszących okulary.

„Porro i roof”, czyli układ pryzmatu

Lornetki Porro i Roof - Jak wybrać lornetkę?

Lornetka Roof (lewa) i Porro (prawa)

Kształt toru optycznego w lornetkach pryzmatycznych typu „porro” przypomina literę Z, a rozstaw obiektywów jest większy niż rozstaw oczu człowieka. Lornetka typu „porro” jest większa, ale posiada szersze pole widzenia. Dzięki rozstawowi soczewek zapewnia lepszą percepcję głębi oraz większą możliwość zbierania światła w celu uzyskania jaśniejszego obrazu. Lornetka ta jest jednak bardziej podatna na rozkalibrowanie w przypadku upadku, ze względu na osobne montowanie pryzmatów. Można w zamian za to uzyskać lornetkę lepszej jakości kosztem designu.

Lorneta pryzmatyczna typu „roof” (dachowy) posiada pryzmaty, które są montowane w sposób zachodzący na siebie, a obiektywy są prawie w jednej linii z rozstawem oczu. Dzięki temu lornetka jest wąska i posiada opływowy kształt. Lornetki typu „roof” są lekkie, ale przez to, że pryzmaty zachodzą na siebie dają mniejsze pole widzenia oraz mniejszą percepcję głębi. Przy dobrych powłokach na soczewkach lornetka typu „roof” jest w stanie zebrać tyle światła ile lornetka typu „porro”. Jednak, aby osiągnąć porównywalną jakość obrazu z lornetką „porro”, koszt lornetki „roof” jest większy.

Ostrość

Minimalna odległość ostrości (ang. close focus) to minimalna odległość, przy której lornetka jest w stanie pokazać ostry obraz. Im lornetka ma większe powiększenie tym większa jest również minimalna odległość ostrości. Przy obserwacji ptaków najlepsza będzie taka od 3 do 5 metrów.

Bardzo ważną rzeczą jest też łatwość i szybkość ustawienia ostrości. Upewnij się, że lornetka, którą kupujesz będzie miała centralne ustawianie ostrości, do którego łatwo dosięgniesz palcem wskazującym. Niektóre modele posiadają osobne ustawienie na każdy okular, ale zazwyczaj podczas obserwacji jest to uciążliwe i czasochłonne tak, więc staraj się unikać tego typu rozwiązań.

Powłoka soczewki

Soczewki powlekane zwiększają zdolność przepuszczalności światła, polepszając przy tym jasność obrazu. Polega to na skutecznym obniżeniu refleksów, a przy tym zyskaniu na jasności i ostrości obrazu. W lornetkach typu „porro” stosowane są czasami anty-fazowe powłoki zmieniające barwę, (P-powłoki) co znacząco zwiększa rozdzielczość i kontrast. Jak wybrać lornetkę ze względu na powłokę soczewki? Oto występujące systemy powlekania:

  • Uncoated – brak powłok, straty światła w lornetce ok. 40 %
  • Coated (C) – jednowarstwowe, na co najmniej jednej powierzchni soczewki, straty światła w lornetce ok. 30 – 35 %
  • Fully Coated (FC) – pojedyncza warstwa na wszystkich granicach ośrodków (powierzchniach soczewek), straty światła w lornetce ok. 15 – 20 %
  • Multi-coated (MC) – wiele warstw, na co najmniej jednej powierzchni soczewki, straty światła w lornetce do kilkunastu procent
  • Fully Multi-coated (FMC) – wiele warstw na wszystkich ośrodkach, straty światła w lornetce do ok. 5 %

Im więcej warstw powlekania tym większy koszt, ale i lepszy obraz.

Lornetka cięższa czy lżejsza?

Rozłożenie wagi, czy też wyważenie lornetki może być o wiele bardziej istotne niż sama jej waga. Źle wyważona lornetka 700 gramowa może spowodować większe zmęczenie niż dobrze wyważona lornetka 900 gramowa. Jest to bardzo ważny czynnik, który wpływa na komfort pracy z lornetką podczas całego dnia, a na który najbardziej zwrócą uwagę twoje dłonie, nadgarstki i ramiona. Jeżeli planujesz przez dłuższy czas oglądać ptaki, jako zasadę można przyjąć kupowanie lornetki nie cięższej niż 900 gram.

Wodoszczelność

Wodoszczelność lornetki to bardzo przydatna opcja. Gumowe uszczelki i oczyszczony azot wypełniający lornetkę skutecznie chronią ją przed wodą, kurzem, pyłem, brudem, a także przed wewnętrznym parowaniem. Ogrzana lornetka bez wypełnionej optyki gazem wyjęta w chłodny poranek, będzie od środka zaparowana. Jeżeli przebywasz na deszczu, śniegu lub w chłodnym klimacie czy też narażasz lornetkę na upadek podczas przeprawy przez potok, wodoodporność to coś, czego ci trzeba.

Gumowa ochrona

Gumowa ochrona lornetki to nie to samo, co wodoszczelność. Gumowe elementy korpusu chronią lornetkę przed wstrząsami, zadrapaniami i korozją. Zapewniają też wygodny amortyzujący uchwyt lornetki. Opcja ta podnosi cenę i wagę lornetki, ale wszystko zależy od ciebie i twojej decyzji.